Αρχαίο Δίον

Στους ΒΑ πρόποδες του Ολύμπου βρίσκεται το αρχαίο Δίον, η ιερή πόλη των Μακεδόνων, σε μια περιοχή κατάφυτη, που κατακλύζεται στην κυριολεξία από νερά. Το Δίον καλύπτει χωρίς διακοπή μια περίοδο 1000 χρόνων ζωής, από τον 5ο αι. π.Χ. μέχρι τον 5ο αι. μ.Χ. Στον σημερινό αρχαιολογικό χώρο, που έχει διαμορφωθεί σαν Αρχαιολογικό Πάρκο, ο επισκέπτης έχει την ευκαιρία να δει μοναδικά τεκμήρια της καθημερινής ζωής, σε κάθε της διάσταση, των Ελληνιστικών Χρόνων και της Ύστερης Αρχαιότητας.

Στο Δίον μαζεύονταν οι Μακεδόνες για να τιμήσουν με θυσίες και αναθήματα τους Ολύμπιους θεούς. Στο ιερό του Διός Ολυμπίου φιλοξενούνταν το χάλκινο σύνταγμα του Λυσίππου, που παρίστανε τους 25 ιππείς που έπεσαν στη μάχη του Γρανικού. Στα χρόνια του Φιλίππου Ε οι Αιτωλοί ισοπέδωσαν την πόλη. Το 168 π.Χ. στην μάχη της γειτονικής Πύδνας οι Ρωμαίοι κατέλυσαν το μακεδονικό κράτος και το Δίον έγινε ρωμαϊκή αποικία. Στον 2ο και 3ο αι. μ.Χ. το Δίον γνώρισε μια δεύτερη περίοδο ακμής. Ο επίλογος γράφεται για το Δίον τον 5ο αι. μ.Χ., όταν καταστρεπτικοί σεισμοί, πλημμύρες και άλλες θεομηνίες έφεραν το τέλος της πόλης.

Αρχαία Λείβηθρα

Τα αρχαία Λείβηθρα βρίσκονται στην άκρη του ρέματος της Ζηλιάνας, που χωρίζει τον Πάνω Όλυμπο από τον Κάτω, στα δεξιά του δασικού δρόμου που ανεβαίνει από την Νέα Σκοτίνα στην εγκαταλειμμένη Παλαιά.

Πιστεύεται ότι ήταν η πατρίδα του μυθικού Ορφέα. Ο αρχαιολογικός χώρος έχει συνολική έκταση πάνω από 1500 στρ. και περιλαμβάνει την περιτειχισμένη αρχαία Ακρόπολη, τον αρχαίο οικισμό, που χρονολογείται από τα προϊστορικά χρόνια μέχρι και τα βυζαντινά, και τα αρχαία νεκροταφεία, που χρονολογούνται από τα προϊστορικά χρόνια έως και τα ελληνιστικά.

Νεολιθικός Οικισμός Μακρύγιαλου

Δυτικά της αρχαίας Πύδνας βρίσκεται ο νεολιθικός οικισμός του Μακρύγιαλου, ένας από τους μεγαλύτερους προϊστορικούς οικισμούς της Ελλάδας. Είναι ένας επίπεδος εκτεταμένος οικισμός της νεότερης νεολιθικής περιόδου (5300 - 4500 π.Χ), που η συνολική του έκταση υπολογίζεται στα 500 στρ. Τα σπίτια είναι κυκλικές, ημιυπόγεις καλύβες που συναντώνται για πρώτη φορά στην Ελλάδα αυτήν την περίοδο.

Αρχαία Πύδνα – Επισκοπή Κίτρους

Στον Μακρύγιαλο, διατηρούνται τα ερείπια του κάστρου της βυζαντινής επισκοπής Κίτρους. Τα ερείπια αυτά αποτελούν τα μόνα ορατά σήμερα υπολείμματα της βυζαντινής Πύδνας, που τον 7ο αι. ονομάσθηκε Κίτρος και υπήρξε μέχρι τον 14ο αι. η σημαντικότερη πόλη της μεσαιωνικής Πιερίας.

Το κάστρο πυρπολήθηκε από τους Βούλγαρους στο τέλος του 10ου αι. Στην θέση της κατεστραμμένης παλαιοχριστιανικής βασιλικής ιδρύθηκε τότε μια νέα, μεγαλόπρεπη βασιλική μεταβατικού τύπου που υπήρξε ο επισκοπικός ναός του Κίτρους. Το Κίτρος αναδείχθηκε τον 12ο αι. σε κέντρο παραγωγής κεραμικής και σε δραστήριο εμπορικό λιμάνι. Την ακμή του διέκοψε η άφιξη των Φράγκων το 1204, οι οποίοι κυρίευσαν το κάστρο και πυρπόλησαν όλον τον οικισμό. Εγκαταλείφθηκε, τελικά, λόγω πειρατικών επιδρομών, στο τέλος του 15ου αι., οπότε οι κάτοικοι του μετοίκισαν στον σημερινό οικισμό του Κίτρους.

Κάστρο Πλαταμώνα

Σε δεσπόζουσα, στρατηγική θέση της διαδρομής Κατερίνης - Λάρισας βρίσκεται η καστροπολιτεία του Πλαταμώνα. Κτισμένη τον 10 αι., στην θέση της αρχαίας πόλης Ηράκλειο, με σκοπό τον έλεγχο της διάβασης Μακεδονίας – Θεσσαλίας, συμπληρώθηκε μετά το 1204 από το Βονιφάτιο το Μομφερατικό, ο οποίος πήρε τη βασιλεία της Θεσσαλονίκης στο πλαίσιο της διανομής της βυζαντινής αυτοκρατορίας μετά την άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Φράγκους. Στο τέλος του 14ου αι. καταλαμβάνεται από τους Τούρκους, αλλά εξακολουθεί να κατοικείται από Χριστιανούς.

Μακεδονικοί Τάφοι – Θέση Τούμπες Κορινού

Σε απόσταση 8 χλμ. από την Κατερίνη στην περιοχή Κορινού, ανατολικά και δυτικά της εθνικής οδού βρίσκονται δύο μεγάλοι Μακεδονικοί Τύμβοι του 4ου αι. π.Χ. Στο ρεύμα κυκλοφορίας με κατεύθυνση προς Θεσσαλονίκη, στην ανατολική πλευρά της εθνικής οδού, με είσοδο από τα ΣΕΑ Κορινού, βρίσκεται ο μεγαλύτερος από τους δύο τύμβους και καλύπτει τον Μακεδονικό Τάφο Α , ο οποίος ονομάζεται επίσης και τάφος του Heuzey, καθώς αυτός ήταν ο αρχαιολόγος που τον ανακάλυψε το 1861.

Ο τάφος είναι τοποθετημένος έκκεντρα στον τύμβο. Πρόκειται για έναν μεγάλο Μακεδονικό Τάφο του 3ου αιώνα π.Χ., που αποτελείται από προθάλαμο και θάλαμο με δυο νεκρικές κλίνες. Το συνολικό μήκος του τάφου ξεπερνά τα 20 μ. Το μνημείο είχε συληθεί ήδη κατά τη ρωμαϊκή εποχή. Η πρόσοψη του μνημείου είναι δωρικού ρυθμού και διαμορφώνεται με πεσσούς, τρίγλυφα, μετόπες και μια αετωματική απόληξη. Στο θάλαμο διαμορφώνονταν, σε γωνιακή διάταξη δύο βάθρα με μαρμάρινες, ανάγλυφες προσόψεις κλινών. Οι εσωτερικοί τοίχοι ήταν επιχρισμένοι με κονιάματα και, ειδικά αυτοί του δρόμου, κοσμούνταν με μίμηση πολύχρωμης ορθομαρμάρωσης. Η μαρμάρινη όψη της μίας κλίνης, καθώς και η μαρμάρινη δίφυλλη θύρα του θαλάμου μεταφέρθηκαν κατά το 1861 στο Λούβρο από το L. Heuzey.

Στο ρεύμα κυκλοφορίας με κατεύθυνση προς Αθήνα βρίσκεται ο Μακεδονικός Τάφος Β. Ο Μακεδονικός Τάφος Α στη θέση «Τούμπες» Κορινού είναι ανοιχτός για το κοινό και η είσοδος είναι ελεύθερη.

Αρχαιολογικός Χώρος Αγίου Δημητρίου – Θέση Σπάθες

Κοντά στο χωριό Άγιος Δημήτριος, σε υψόμετρο περίπου 1.000 μ., στα στενά της Πέτρας, στη θέση «Σπάθες», έχει ανασκαφεί σημαντικό νεκροταφείο της Μυκηναϊκής Εποχής (1300 π.Χ.).

Το νεκροταφείο βρίσκεται σε απότομη πλαγιά του Άνω Ολύμπου και η συγκεκριμένη θέση θεωρούνταν σημαντική, καθώς αποτελούσε σημείο ελέγχου του περάσματος από την Μακεδονία προς τη Θεσσαλία δια μέσω των στενών της Πέτρας. Οι τάφοι και τα κτερίσματα αποδεικνύουν τη συμβίωση των Μυκηναίων και των πρώιμων Μακεδόνων.

Ο αρχαιολογικός χώρος Αγίου Δημητρίου απέχει μόλις 35 χλμ. από την Κατερίνη.